بررسی باستان شناسی راه شاهی بیشاپور به فیروز آباد
پژوهشگران : گروه مطالعات خانم لیلا فاضل
موقعیت طبیعی و مکانی یک شهر یا مجموعه در هر دوره تاریخی مهمترین عاملی در شکل گیری حیات آن مجموعه می باشد .غالبا بزرگترین شهرهای شکل گرفته در تاریخ شهرسازی از لحاظ مکانی در مسیرهای ارتباطی و شاهراهایی است که از آن می گذشته لذا با در نظر گرفتن این مهم پایگاه پژوهشی بیشاپور جهت اقدام به بررسی شناخت مسیر جاده شاهی ،مسیر ارتباطی بیشاپور ، فیروز اباد رانموده که در این راستا بیش از 160 محوطه و اثر تاریخی شناسایی و برروی نقشه جغرافیایی جانمایی گردید .
بررسی روشمند سفالهای سطحی شهر باستانی سرمشهد
پژوهشگران : گروه مطالعات ، سعید ابراهیمی – مرحوم دکتر آذرنوش
محوطه باستانی سرمشهد به وسعت 600 هکتار به عنوان بزرگترین سایت ساسانی – اسلامی فارس به همت پایگاه پژوهشی بیشاپور شناسایی و به شماره 14500 در تاریخ 9/11/1384 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است . بررسی و مطالعه سفالینه های سطح العرضی این شهر تاریخی حاکی از ان است که از اوائل دوره ساسانی تا اواخر قرن 6هجری قمری دارای استقرار دائم ودر قرن 7 و8 دارای استقرارهای محدود بوده است .آمار و نتایج داده های سفالین این شهر نشان دهنده اوج رونق این شهر در دوره اسلامی و در حدود قرن 3 تا 5 هجری قمری می باشد .
مطالعه استحکامات دفاعی و سیستم حفاظتی بیشاپور
پژوهشگران : گروه مطالعات ، موسی زارع
شهر بیشاپور با دارا بودن دوره های استقراری ساسانی – اسلامی از لحاظ سیستم دفاعی از دو نوع عارضه (طبیعی – ایجادی)بهره می برده است .ساسانیان شهر های خود را با طرحی از پیش تعیین شده و به گونه ای بنا می کرده اند که از یک طرف به کوه یا رودخانه متصل بوده تا از لحاظ دفاعی دارای سیسمتی غیر قابل نفوذ باشد . شهرتاریخی بیشاپور از جبهه شمالی وشرقی توسط دو عارضه طبیعی رودخانه و کوه و از جبهه غربی وجنوبی توسط خندق محافظت شده است . در راستای استحکام بخشی وضعیت دفاعی این مجموعه در قسمت شرقی بدلیل وجود بناهای شاهی (ارگ شاهی) بوسیله برج و بارو حفاظت شده است.
مطالعه و بررسی اثر گل مهر های ساسانی مکشوفه از محوطه های پیرامونی (تل سیف آباد)
پژوهشگران : گروه مطالعات ،رضا نوروزی – پارسا قاسمی – عزیز اله رضایی
مطالعه اثار تاریخی – فرهنگی مکشوفه از محوطه های تاریخی پیرامون شهر تاریخی بیشاپور از چمله گل مهرهای ساسانی مکشوفه از تل قلعه سیف اباد کمک بسزایی در شناخت وضعیت اقتصادی ، اجتماعی ،فرهنگی و... منطقه و امکان مقایسه تطبیقی را با محوطه های هم دوره این شهر تاریخی را مهیا می نماید.
بررسی سیستماتیک سفالینه های شهر تاریخی بیشاپور
پژوهشگران : گروه مطالعات ، مهدی رجایی و مرحوم دکتر اذرنوش
با عنایت به این موضوضع که کاوش ذاتاً یک امر تخریبی است و بدست آوردن اطلاعات از این طریق در گرو صدمه زدن به لایه های باستانی است به نظر می رسد بررسی روشمند سفالینهای سطحی قابل توجیه باشد . بنابراین این طرح هم از لحاظ مدت زمان و هم از نظر هزینه های عملیاتی امکان پذیرتر است .در این راستا محدوده مورد نظر در شهر بیشاپور به شبکه مربع هایی به ابعاد 50*50 متر تقسیم شده و سپس به صورت تصادفی 14 مربع در سطح انتخاب گردید و عملیات نمونه برداری از آنها به عمل آمده و سفال های نمونه برداری شده پس از بررسی ، مستند نگاری ، طراحی و آمار گیری شده اند و در نتیجه این عمل میزان و درصد پراکندگی سفال ها در سطح مشخص گردید: در مجموع در این مربع های انتخابی مجموعاً 19792 قطعه سفال جمع آوری گردید که بیشترین قطعه سفال مربوط به H8 با 8/32 درصد و کمترین سفال مربوط به مربع C11 با 10 درصد می باشد .که در این میان تقریبا بیش از 80 درصد سفال های بدست آمده مربوط به دوره اسلامی بوده و مابقی مربوط به دوره ساسانی بوده است .
مطالعه و بررسی صنعت شیشه گری در بیشاپور
پژوهشگران : گروه مطالعات
پرداختن به جنبه های گوناگون دوره استقرای شهر بیشاپور و مطالعه و بررسی مواد مطالعاتی آن از جمله اهداف پایگاه پژوهشی بیشاپور است . طرح مطالعاتی – پژوهشی بررسی صنعت شیشه گری در شهر بیشاپور با موضوعیت پاکسازی قطعات شیشه ای بدست آمده از کاوش های پیشین شهر بیشاپور،انتخاب و مستند نگاری قطعات شاخص شیشه ای و مطالعه و مقایسه شیشه ای سفالی انجام گردیده است .
مستند نگاری ،نقشه برداری فتوگرامتری نقوش برجسته تنگ چوگان
پژوهشگران : گروه مطالعات پایگاه پژوهشی بیشاپور
در راستای حفاظت هر بیشتر نقوش برجسته تنگ طبیعی – تاریخی چوگان ،ایجاد زیر ساخت های پژوهشی و نیازی که در این بخش احساس می شد طی برنامه ای بلند مدت این پایگاه به مانیتورینگ ، پیمایش ، مستند نگاری در فصول مختلف سال و برداشت فتوگرامتری نقوش برجسته اقدام نموده است .
تهیه و تدوین طرح مدیریتی مجموعه طبیعی – تاریخی بیشاپور جهت پرونده ثبت جهانی
پژوهشگران : گروه مطالعات
سرزمین فارس از جمله مراکزی است که در دوره ساسانی بسیار مورد توجه بوده است در این سرزمین پهناور وجود شهر های مهم ساسانی همچون شهر گور ،داربگرد،استخر ، بیشاپور و سر مشهد و وجود بیش از 30 نقش برجسته دوره ساسانی گواهی بر این ادعا است وسعت قریب 200 هکتاری شهر بیشاپور ، وجود شش نقش برجسته دوره ساسانی در ورودی تنگ چوگان ، مجسمه شاهپور اول پادشاه ساسانی در غار شاپور ، وجود سیستم دفاعی قلعه دفاعی دختر ،خندق ،برج و بارو و... تاریخ شهرسازی و... از جمله ویژگیهاییست که این شهر را نامزد ثبت در میراث جهانی می نماید.
لذا با توجه به موارد فوق الذکر پایگاه پژوهشی بیشاپور طی دو جلد که شامل علل پیشنهاد و پلان مدیریتی مجموعه بود اقدام به فراهم آوردن مقدمات ثبت جهانی مجموعه نمود.
بررسی باستان شناختی پیکره شاپور اول و غار شاپور
پژوهشگران : گروه مطالعات ، دکتر علی سخن پرداز ،موسی زارع ، مهدی رجایی
وجود پیکره شاپور اول بر دهانه ورودی غار و موقعیت قرار گیری این غار طبیعی ،تاریخی در تنگ چوگان و ارتباط آن با شهر بیشاپور ایجاب نموده تا پایگاه پژوهشی بیشاپور بر اساس وظایف خود به شناسایی هر چه بیشتر غار و مجسمه بپردازد . لذا در این طرح غار طی مراحل مختلف مورد مطالعات باستان شنای قرار گرفت و در مرحله بعدنیز مجسمه شاپور ائل ساسانی مستند نگاری و از لحاظ هنر پیکره تراشی مورد مطالعه همه جانبه قرار گرفت.
ساماندهی ،مستند نگاری آثار موزه ای خزانه بیشاپور
پژوهشگران : گروه مطالعات
حفاری دهه های گذشته در شهر بیشاپور موجب گردآوری اشیا فرهنگی متعددی شده است که نگهداری و حفاظت آن از جمله وظایف این پایگاه است . پروژه ساماندهی و مستند نگاری اشیاء خزانه موزه بیشاپور نیز در همین راستا صورت پذیرفت که هدف آن ارائه یک طرح مرمتی جامع جهت حفاظت و مرمت اشیاء مورد نظر بوده است .
آیتم های اجرایی این پروژه عبارت است از:
- شناسایی و مستند نگاری اشیاء خزانه بیشاپور
- طبقه بندی و ساماندهی جامع اشیاء خزانه
- تهیه و ارئه جداول ثبتی برای هر یک از اشیاء
برگزاری دوره های کار آموزی دانشجویان دوره های باستان شناسی ، مرمت اثر و بنا
پژوهشگران : گروه مطالعات
از جمله رسالت های پایگاه پژوهشی بیشاپور با توجه به منابع فراوان و افراد متخصص موجود در پایگاه ، برگزاری دوره های آموزشی جهت کار آموزان و تربیت افراد متخصص است . پایگاه پژوهشی بیشاپور با توجه به حجم بالای آثار بدست آمده از کاوش و عدم مرمت اصولی همواره سعی بر آن داشته تا از نیرو های دانشجویی در جهت آشنایی با محیط پایگاه و مرمت اصولی اثار تاریخی و مستند نگاری آثار استفاده نماید .
بررسی باستان شناختی محوطه های پیرامونی
پژوهشگران : گروه مطالعات
باتوجه به اینکه محوطه طبیعی – تاریخی بیشاپور و تنگ چوگان بر سر راه شاهی واقع گردیده می توان به اهمیت این شهر و ارتباط تنگاتنگ با محوطه های پیرامونی آن اشاره نمود مطالعه و شناخت صحیح و اصولی از شهر بیشاپور بدون در نظر گرفتن محوطه های پیرامونی آن امکان پذیر نیست .
بر این اساس پایگاه پژوهشی بیشاپور طی برنامه ای بلند مدت به منظور شناسایی و بررسی همه جانبه شهر بیشاپور به بررسی و شناخت محوطه های پیرامونی آن نیز پرداخته است که ما حاصل این شناسایی حدوداً120 اثر تاریخی در سال های گذشته بوده است .